ERNST STEWNER – NIEMIECKI FOTOGRAF POLSKI
8.11 – 14.12.2014
Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu / Sala Wystaw
bilety: ulgowy: 6 PLN / normalny: 8 PLN/ grupowy: 5 PLN
W 2010 roku został odnaleziony zbiór blisko 2000 negatywów Ernsta Stewnera, niemieckiego fotografa mieszkającego w Poznaniu na Grunwaldzie. Opracowaniem i przygotowaniem pierwszej obszernej prezentacji dorobku artysty zatytułowanej Ernst Stewner – niemiecki fotograf Polski zajęły się dwie instytucje: Instytut im. Herdera w Marburgu i Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu. Wystawa obejmuje pokaz blisko 160 zdjęć, zarówno oryginałów, jak i współczesnych odbitek z odnalezionych negatywów. Towarzyszy jej polsko-niemiecki album zawierający fotografie wraz z tekstami polskich i niemieckich badaczy oraz program edukacyjny poświęcony historii fotografii międzywojennej i historii polsko-niemieckich relacji na przestrzeni ostatnich 80 lat. Premierowa odsłona wystawy oraz albumu odbędzie się w Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu w dniach 7.11.-14.12.2014. W latach 2015-2016 wystawa będzie prezentowana w Polsce oraz w Niemczech.
[Źródło: teksty i foto otrzymane od dr. Piotra Korduby, Autora książki (wraz z A.Paradowską) Na Starym Grunwladzie]
|
|
Foto: Ernst Stewner, Poznań. Zimowy spacer po parku obok Zamku (Copyright Instytut im. Herdera w Marburgu)
Wystawa Ernst Stewner – niemiecki fotograf Polski to prezentacja dorobku znakomitego niemieckiego fotografa pracującego w międzywojennej i okupacyjnej Polsce. Odnaleziony i przekazany do Instytutu im. Herdera w Marburgu zbiór liczący blisko 2000 negatywów jego autorstwa przedstawia widoki polskich miast i krajobrazów, a także portrety ludności wiejskiej różnych krain etnograficznych, stanowiąc unikatowy dokument pod względem artystycznym, ale także historycznym i społecznym. Zachowane negatywy fotografii Stewnera wielokrotnie prezentują miejsca już nieistniejące albo nieodwracalnie zmienione poprzez działania podczas II wojny światowej lub wydarzenia powojenne. Są tym samym bezcennym źródłem wiedzy o ich dawnym wyglądzie i charakterze.
Zbiór negatywów Ernsta Stewnera został odkryty wiosną 2010 r. w Berlinie w prywatnym archiwum córki artysty Uty Perrey. Na ich ślad trafił dr Piotr Korduba zbierając materiały do książki o Grunwaldzie – willowej dzielnicy w Poznaniu, w której w okresie międzywojennym i wojennym zamieszkiwał Ernst Stewner z rodziną. Zbiory te zostały wywiezione przez Stewnerów z Poznania zapewne w końcu 1944 r. lub na początku 1945 r. w obawie przed zbliżającą się Armią Radziecką. Od tego czasu znajdowały się w prywatnym archiwum rodzinnym i nigdy nie były udostępniane. Dzięki współpracy pomiędzy rodziną Ernsta Stewnera, Instytutem im. Herdera w Marburgu i Centrum Kultury „Zamek” w Poznaniu materiał został opracowany i po raz pierwszy zostanie upubliczniony w formie wystawy, której towarzyszyć będzie obszerna publikacja.
Ernst Stewner (1907-1996) na polskiej scenie artystycznej debiutował podczas I Ogólnopolskiej wystawy artystycznej fotografii w Krakowie w 1932 roku. W kolejnych latach potwierdził swoją aktywność biorąc udział w wielu imprezach, takich jak: Doroczne salony fotografiki polskiej we Lwowie czy organizowanych w Polsce międzynarodowych salonach fotografii. Wziął też udział w jednej z najważniejszych prezentacji okresu, którą była Pierwsza polska wystawa fotografii ojczystej, zorganizowana w Warszawie na przełomie 1938/39 roku. Brał udział w poznańskim życiu artystycznym, eksponując prace na kolejnych wystawach zbiorowych organizowanych przez lokalne Towarzystwo Miłośników Fotografii. Obecność Stewnera w polskim środowisku fotograficznym zaznaczyła się również publikacjami zdjęć w czasopismach fotograficznych „Przeglądzie Fotograficznym” czy „Wiadomościach Fotograficznych”. Stewner kształtował swój warsztat twórczy na bazie uczestnictwa w wielkich wydarzeniach organizowanych w Poznaniu, jednocześnie doświadczając dokonującej się w świecie polskiego piktorializmu ewolucji. W konsekwencji jego postawa wykazuje ścisłe związki z logiką rozwoju poznańskiej i szerzej polskiej fotografii artystycznej lat 30. Jakkolwiek krytycy działający w dwudziestoleciu dość rzadko pisali o Stewnerze, zwykle zadowalając się drobnymi wzmiankami o jego pracach, to był on traktowany jako jeden z istotnych filarów ówczesnego środowiska poznańskiego. W recenzjach podkreślano głównie romantyczność prac Stewnera, co wskazuje na przyjęcie przez niego obowiązującego w Polsce modelu twórczości fotograficznej, który nie tylko eksploatował tradycyjne treści, ale również warsztat fotograficzny oparty na budowaniu obrazu odwołującego się w zakresie formy do tradycji malarstwa.
Postać Ernsta Stewnera i jego działalność do 1945 roku jest szczególna również w sensie społecznym i etycznym, wyłamując się z tradycyjnych schematów relacji polsko-niemieckich tamtego czasu. Całkowicie świadomy swego niemieckiego pochodzenia Stewner zdecydował się na życie w międzywojennej Polsce, biorąc aktywny udział w polskim wystawiennictwie fotograficznym tamtego czasu. W momencie wybuchu wojny przejął największe na terenach II Rzeczpospolitej atelier fotograficzne K. Gregera, którego właściciel został wysiedlony z Poznania na tereny Generalnego Gubernatorstwa. Przejęcie to odbyło się zapewne za porozumieniem obu stron. Prowadząc ten zakład w czasie okupacji Stewner zatrudniał w nim wyłącznie Polaków, traktując ich z szacunkiem, odnosząc się w podobny sposób do polskiej klienteli. Koniec wojny zmusił go jednak do opuszczenia Polski i wyjazdu do Niemiec, gdzie mieszkał już do końca życia. Stopniowo wycofywał się z życia fotograficznego, a jego dorobek artystyczny uległ z czasem zapomnieniu. Częste powojenne kontakty Stewnera z byłymi pracownikami w Poznaniu świadczą o przywiązaniu do małej ojczyzny i do ludzi, z którymi dzielił przez dziesięciolecia swój los. Dwadzieścia lat międzywojnia to niewielki epizod w dziejach, zbyt krótki na wypracowanie modelu wielokulturowego i wielonarodowościowego społeczeństwa respektującego godność każdego obywatela. Ernst Stewner uosabiał wiele cech pozwalających na budowanie dobrosąsiedzkich stosunków ponad podziałami narodowymi i ideologicznymi. Jego aktywność zawodowa przypadła jednak na czasy, kiedy pycha narodowosocjalistycznych Niemiec podeptała wszystkie zdobycze europejskiego humanizmu. Pozostawił po sobie spuściznę ilustrującą jego podziw dla miejsc i ludzi, dla małej ojczyzny, która pozostała na zawsze w jego dobrej pamięci. Swą postawą wyrastał i wyprzedzał epokę, w której przyszło mu żyć.
Wystawa Ernst Stewner – niemiecki fotograf Polski jest zatem prezentacją fotograficznego dorobkuErnsta Stewnera zarówno w kontekście dziejów artystycznych fotografii polskiej i niemieckiej okresu międzywojennego i wojennego, w szerokim kontekście relacji polityczno-społecznych łączących oba kraje i narody w tamtym czasie oraz wyjątkowej sytuacji samego twórcy – Niemca mieszkającego i tworzącego w wolnej, a następnie okupowanej Polsce. Ukazuje fenomen artysty tworzącego na styku dwóch kultur polskiej i niemieckiej w momencie ich szczególnie trudnego zbliżenia, prezentując poprzez jego dorobek obraz międzywojennej i wojennej Polski widziany z perspektywy obiektywu niemieckiego fotografa i wreszcie, ukazując sytuację Niemca żyjącego i pracującego pośród Polaków i z Polakami w szerokim kontekście codziennego życia tamtego czasu.
Wystawa „Ernst Stewner – niemiecki fotograf Polski” jest pierwszą tak obszerną prezentacją prac Ernsta Stewnera. Prezentowany jest na niej wybór ok. 160 fotografii, zarówno oryginalnych odbitek, jak i współczesnych zdjęć wykonanych z odnalezionych negatywów. Materiał podzielony został na grupy tematyczne obejmujące Poznań, polskie miasta, Wielkopolskę (Piękny Kraj Warty), fotografie etnograficzne i portrety.
Wojciech Luchowski, Centrum Kultury Zamek w Poznaniu
|
Kilka foto z otwarcie wystawy w Zamku w dniu 7 XI 2014 z udziałem, m.in.: Prezydenta Poznania R.Grobelnego, Minister Kultury i Dz.N prof. M.Omilanowskiej, Dyrektora Instytutu im.Herdera w Marburgu, kilku członków Rodziny E.Stewnera, dr. P.Korduby, dyrektor CKZamek i mec. Andrzeja Woźnickiego z ul.Ostroroga 13, w którego willi mieszkał E.Stewner.
|
